فناوری نانو یا نانوتکنولوژی رشته‌ای از دانش کاربردی و فناوری است که جستارهای گسترده‌ای را پوشش می‌دهد. موضوع اصلی آن نیز مهار ماده یا دستگاه‌های در ابعاد کمتر از یک میکرومتر، معمولاً حدود ۱ تا ۱۰۰ نانومتر است. در واقع نانو تکنولوژی فهم و به کارگیری خواص جدیدی از مواد و سیستمهایی در این ابعاد است که اثرات فیزیکی جدیدی - عمدتاً متاثر از غلبه خواص کوانتومی بر خواص کلاسیک - از خود نشان می‌دهند. فناوری نانو موج چهارم انقلاب صنعتی، پدیده‌ای عظیم است که در تمامی گرایش‌های علمی راه یافته واز فناوریهای نوینی است که با سرعت هرچه تمام تر درحال توسعه می‌باشد. از ابتدای دهه ۱۹۸۰ میلادی گستره طراحی و ساخت ساختمانها هر روزه شاهد نوآوری‌های جدیدی در زمینه مصالح کارآمدتر و پربازده‌تر در مقاومت، شکل پذیری، دوام و توانایی بیشتر نسبت به مصالح سنتی است. نانوفناوری یک دانش به شدت میان‌رشته‌ای است و به رشته‌هایی چون مهندسی مواد، پزشکی، داروسازی و طراحی دارو، دامپزشکی، زیست‌شناسی، فیزیک کاربردی، ابزارهای نیم رسانا، شیمی ابرمولکول و حتی مهندسی مکانیک، مهندسی برق و مهندسی شیمی نیز مربوط می‌شود. تحلیل گران بر این باورند که فناوری نانو، زیست فناوری (Biotechnology) و فناوری اطلاعات (IT) سه قلمرو علمی هستند که انقلاب سوم صنعتی را شکل می‌دهند. نانو تکنولوژی می‌تواند به عنوان ادامهٔ دانش کنونی به ابعاد نانو یا طرح‌ریزی دانش کنونی بر پایه‌هایی جدیدتر و امروزی‌تر باشد.
ایران در زمینه تعداد پتنت های منتشر شده در رابطه با فناوری نانو، مقام ۲۹ را در سال ۲۰۱۲ در دنیا کسب کرد.[۱]
پژوهشگران دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل در اردیبهشت ۱۳۹۲ موفق به ارائه و معرفی راه‌های ارتباط بین فناوری نانو و علوم اعصاب به یکدیگر شده و روشی برای ردیابی پیام رسان‌ها در مغز شدند.[۲]
نانو فناوری پزشکی (nanomedicine) حوزه کاربرد رویکردها،ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎ، دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎ و ادوات ﻣﻘﻴﺎس ﻧﺎﻧﻮ و ﻧﺎﻧﻮﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی وﻳﮋه ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻨﺎﺧﺖ،ﭘﻴـﺸﮕﻴﺮی و ﻳـﺎ درﻣـﺎن ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬـﺎ از ﻃﺮﻳـﻖ آﺷﻜﺎرﺳﺎزی، ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﺑﺎزﺳﺎزی ﺑﺎﻓﺘﻬﺎی زﻳﺴﺘﻲ آﺳﻴﺐ دﻳـﺪه در ﺳﻄﻮح ﻣﻠﻜـﻮﻟﻲ اﺳـﺖ. ﻋﻠﻴـﺮﻏﻢ ﭘﻴـﺸﺮﻓﺘﻬﺎی ﺟـﺪی در ﻋﻠـﻢ و ﻓﻨﺎوری ﺳﻨﺘﻲ ﭘﺰﺷﻜﻲ در ﻋﺮض ﻳﻚ ﺻـﺪ ﺳـﺎل ﮔﺬﺷـﺘﻪ، اﻳـﻦ ﺣﻮزه ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎی ﺑـﺴﻴﺎری در ﺷـﻨﺎﺧﺖ و درﻣـﺎن ﺑﻨﻴـﺎدی ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎ و در اﺑﺰار ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻲ آﻧﻬﺎ روﺑﺮو ﺑﻮده اﺳﺖ. ﻫﺪف ﻓﻨﺎوری، ﻧﺎﻧﻮ در ﭘﺰﺷﻜﻲ اراﺋﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت آﺳﻴﺐ ﺷﻨﺎﺳـﻲ و درﻣـﺎن آﻧﻬـﺎ در ﻣﻘﻴﺎﺳﻬﺎی ﺑﻨﻴﺎدی، ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻠﻜﻮﻟﻲ و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ رﻳﺰﻣﻠﻜﻮﻟﻲ اﺳﺖ. در ﺣﻴﻄﻪ داروﺳﺎزی ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻧﻮﻓﻨﺎوری دارای ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ و ﻫﺪف راﻫﺒﺮدی در اﻳﻦ ﺣﻮزه، ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﻴﻤـﺎر- ﻣﺤـﻮر و ﺑﻴﻤﺎری- ﻣﺤﻮر داروﻫﺎی ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ و ﻫﺪف ﮔﻴﺮ اﺳﺖ. اﻳﻦ داروﻫﺎ از ﻗﺪرت ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﻣـﺸﺨﺺ ﺑﺮﺧﻮردارﻧـﺪ و ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ﺣـﺲ محیط آسیب دیده در بافت و تصمیم گیری در مورد چگونگی انتقال خود و مقدار مورد نیاز(Dose) و اجتناب از اثر گذاری جانبی و حساسیت آفرینی را با خود حمل میکند.اﻳـﻦ ﻧـﻮع داروﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﭘﻴﺎده ﺳﺎزی ﺧـﻮد در ﺑﺎﻓـﺖ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ ﺗـﺸﺨﻴﺺ ﻣﻘــﺪار ﻣــﻮرد ﻧﻴــﺎز ﺑــﻮده و در ﺻــﻮرﺗﻲ ﻛــﻪ ﺷــﺮاﻳﻂ ﻻزم ﺑــﺮای ﭘﻴﺎده ﺳﺎزی ﺧﻮد را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻜﻨﻨﺪ،ﺧﻮد را ﻓﻌﺎل ﻧﻤـﻲ ﺳـﺎزﻧﺪ . ﺧﺼﻠﺖ ﭼﻨﻴﻦ داروﻫﺎﺋﻲ در ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ دﻗﻴﻖ ﻋﻤﻠﻜﺮد آﻧﻬﺎ اﺳﺖ، ﺧﺎﺻﻴﺘﻲ ﻛﻪ در داروﻫـﺎی ﻏﻴﺮﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ ﻓﻌﻠـﻲ ﻣﻮﺟـﻮد ﻧﻴـﺴﺖ . ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻮاد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪی دارو (ﻣـﻮاد ﻛﭙـﺴﻮل دارو) ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻲ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﭘﮋوﻫﺸﻲ در ﻧﺎﻧﻮﭘﺰﺷـﻜﻲ داروﺋﻲ اﺳﺖ.ﺑﺮﺧﻲ از داروﻫﺎی ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻤﻲﻫﺴﺘﻨﺪ و اﮔﺮ ﻗﺒﻞ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف ﻣـﺸﺨﺺ ﻛﭙـﺴﻮل آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎز ﺷـﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز اﺛﺮات ﺟﺎﻧﺒﻲ و ﻳﺎ ﺗﻘﻠﻴـﻞ ﻗـﺪرت ﻋﻤﻠﻜـﺮد ﺧﻮد ﺷﻮﻧﺪ. ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎی ﺣﺎﺿﺮ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛـﻪ اﮔﺮ ﻣﻮاد ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده در ﺳـﺎﺧﺖ ﻛﭙـﺴﻮل دارو در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧـﺪه نانو ذرات ( در اندازه 1 تا 100 نانومتر) باشد.در مقایسه با موادی که در برگیرنده ی ذرات بزرگتر(میکرونی) هستند دارای ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮده، اﻧﺪازه ﺣﻔﺮه ﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺪاره ﻛﭙـﺴﻮل ﻛـﻮﭼﻜﺘﺮ ﺷـﺪه و ﻛﭙـﺴﻮل از ﻗـﺪرت ﺣﻼﻟﻴـﺖ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺗﺮی ﺑﺮﺧﻮردارﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد. در ﭼﻨـﻴﻦ ﺷـﺮاﻳﻄﻲ ﺧـﻮاص ﺳﺎﺧﺘﺎری ﭼﻨﻴﻦ ﻛﭙﺴﻮﻟﻬﺎﺋﻲ ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳـﺖ. اﻳـﻦ ﻣﺰﻳﺘﻬـﺎ ﺑﺎﻋــﺚ ارﺗﻘــﺎء ﻗﺎﺑﻠﻴــﺖ ﻧﻔــﻮذ و ﭘﺨــﺶ دارو ﺗﻮﺳــﻂ ﻛﭙــﺴﻮل ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.ﻣﺒﺤﺚ ﭘﮋوﻫـﺸﻲ دﻳﮕـﺮ در ﻧﺎﻧﻮﭘﺰﺷـﻜﻲ ﻃﺮاﺣـﻲ و اﺳـﺘﻔﺎده از ادوات ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺟﺮاﺣـﻲ در ﻣﻘﻴـﺎس ﻧـﺎﻧﻮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻣﻜﺎﻧـﺎتﻋﻈﻴﻤﻲ را در اﺧﺘﻴﺎر ﺣـﻮزه ﺗـﺸﺨﻴﺺ و درﻣـﺎن ﭘﺰﺷـﻜﻲ ﻗـﺮار ﺧﻮاﻫﺪ داد زﻳﺮا ﺑﺴﻴﺎری ازﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی ﻣﻬﻢ زﻳﺴﺘﻲ از ﻧﻈﺮ اﻧﺪازه در ﻣﻘﻴﺎس ﻧﺎﻧﻮ ﻗﺮار دارﻧـﺪ و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻣـﻲﺗـﻮان از ﻧـﺎﻧﻮادوات ﺟﻬﺖ "ﻣﺸﺎﻫﺪه" ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﺳـﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی زﻳـﺴﺘﻲﻛـﻪ ﺑـﺎ ﭼـﺸﻢ ﻏﻴﺮﻣﺴﻠﺢ و ﻳﺎ ﺑﺎ ادوات ﻣﻮﺟﻮد ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻴـﺴﺘﻨﺪ اﺳـﺘﻔﺎده، ﻧﻤﻮد. ﻧﺎﻧﻮادوات ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻗﺎدرﻧﺪ وﻇﺎﻳﻒ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴـﺪه ای را در داﺧﻞ ﺑﺎﻓﺘﻬﺎی زﻳﺴﺘﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ ﻛـﻪ از ﻋﻬـﺪه ادوات ﻣﻌﻤـﻮل ﻛﻪ در ﻣﻘﻴﺎﺳﻬﺎی ﺑﺰرﮔﺘﺮﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ، خارج است.
نانوتکنولوژی یا کاربرد فناوری در مقیاس یک میلیونیم متر ، جهان حیرت انگیزی را پیش روی دانشمندان قرار داده است که در تاریخ بشریت نظیری برای آن نمی‌توان یافت. پیشرفتهای پرشتابی که در این عرصه به وقوع می‌پیوندد ، پیام مهمی را با خود به همراه آورده است. بشر در آستانه دستیابی به تواناییهای بسیاری برای تغییر محیط پیرامون خویش قرار گرفته است و جهان و جامعه‌ای که در آینده‌ای نه چندان دور به مدد این فناوری جدید پدیدار خواهد شد، تفاوتهایی بنیادی با جهان مانوس آدمی در گذشته خواهد داشت.
