یک عنصر شیمیایی ماده ای است که نمی تواند با استفاده از مواد شیمیایی تجزیه شود.
جهان از میلین ها ماده مثل خاک، چوب،بتن،پلاستیک و هوا ساخته شده است.این مواد ترکیبی از مواد ساده ترند.اگر آن ها را تجزیه کنید متوجه می شوید که از مواد تجزیه ناپذیری به نام عنصر تشکیل شده اند.
عناصر براساس تعداد پروتون هایی که دارند مشخص می شوند.
نمونه هایی از عناصر مس، سزیم، آهن و نئون هستند
عنصر شیمیایی، در دانش شیمی به مادهای گفته میشود که اتمهای آن تعداد پروتونهای برابر در هستهی خود داشته باشند. این عدد (تعداد پروتونها) که با نماد Z نشان داده میشود، عدد اتمی آن عنصر نام دارد. همه اتمهایی که دارای تعداد پروتونهای برابر (عدد اتمی برابر) باشند، ویژگیهای شیمیایی یکسانی دارند. اما اتمهای یک عنصر میتوانند دارای تعداد متفاوتی نوترون باشند که ایزوتوپهای آن عنصر نامیده میشوند. گاهی نیز برای سادگی، به عنصر شیمیایی صرفاً عنصر گفته میشود. ویژگیهای شیمیایی اتمهای یک عنصر توسط ساختار الکترونی آنها تعیین میشود که آن نیز به تعداد پروتونهای هسته آن اتم وابسته است.
عناصر شیمیایی میتوانند در هنگام واکنش شیمیایی با یکدیگر ترکیب شده و تعداد بیشماری ماده شیمیایی بوجود آورند. مثلاً آب نتیجه واکنش عنصرهای هیدروژن و اکسیژن است. در این حالت، دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن به هم متصل میشوند و مولکولی با فرمول شیمیایی H2O میسازند. همین دو عنصر در شرایط متفاوت میتوانند مادهٔ دیگری را به نام هیدروژن پراکسید (آب اکسیژنه) بسازند که دارای مولکولهای H2O2 است. به همین شکل، همه ترکیبهای شیمیایی میتوانند به عناصر سازنده خود تجزیه شوند. به عنوان مثال میتوان آب را به کمک برقکافت به عناصر هیدروژن و اکسیژن تبدیل کرد.
یک ماده خالص که تنها از اتمهای یک عنصر تشکیل شده باشد، «ماده ساده» نامیده میشود. چنین مادهای را نمیتوان به ماده دیگری تجزیه کرد. از این دیدگاه، ماده ساده در برابر ماده مرکب قرار میگیرد. به عنوان مثال، اکسیژن یک عنصر است. اما مادهای را که ما در طبیعت به عنوان گاز اکسیژن شناختهایم، در حقیقت یک ماده ساده دو اتمی از این عنصر است که «دی اکسیژن» یا «اکسیژن مولکولی» (O2) نامیده میشود. اوزون شکل دیگری از عنصر اکسیژن است که در طبیعت با فرمول (O3) یافت میشود. رابطه بین دی اکسیژن و اوزون رابطهای است که به آن دگرشکلی (آلوتروپی) میگویند. به زبان دیگر، دی اکسیژن و اوزون، دگرشکلهای عنصر اکسیژن هستند. الماس و گرافیت نیز دو آلوتروپ برای عنصر کربن هستند. عناصر دیگر مانند گوگرد و فسفر هم دارای آلوتروپهای شناختهشدهٔ پرکاربردی هستند.
عناصر شیمیایی را نمیتوان به کمک واکنشهای شیمیایی معمولی به یکدیگر تبدیل کرد. تنها واکنشی که میتوان با استفاده از آن تعداد پروتونهای هسته اتمهای یک عنصر را تغییر داد و یک عنصر را به عنصر دیگری تبدیل کرد، یک واکنش هستهای است که آن را واکنش تبدیل هستهای مینامند.
تا کنون ۱۱۸ عنصر، کشف یا ساخته شدهاند. از این تعداد، ۹۴ عنصر در طبیعت یافت میشوند و بقیه به طور مصنوعی و به کمک واکنشهای هستهای در آزمایشگاه ساخته شدهاند. از میان همه عناصر، ۸۰ عنصر دارای حداقل یک ایزوتوپ پایدار میباشند که به جز عنصر شماره ۴۳ (تکنسیم) و عنصر شماره ۶۱ (پرومتیم) همگی دارای عدد اتمی برابر یا پایینتر از ۸۲ هستند. به زبان دیگر در جدول تناوبی تنها عناصری که از عنصر ۸۳ (بیسموت) سبکتر بوده و دارای ایزوتوپ پایدار نمیباشند، تکنسیم و پرومتیم هستند.
جدول تناوبی عناصر